فلات ایران، فلاتی پر از حوادث طبیعی

فلات ایران، فلاتی با مساحت ۳٬۷۰۰٬۰۰۰ کیلومترمربع، افزون‌ بر ایران کنونی شامل قسمت‌هایی دیگر مانند افغانستان در شرق و بلوچستان در جنوب‌شرقی و قسمتی از فرارود (ماوراءالنهر) در شمال شرقی و قفقاز در شمال‌غربی می‌باشد. فلات ایران از رشته‌کوه‌های زاگرس در شمال‌غربی تا رشته کوه سلیمان در مشرق امتداد دارد و از شمال به قفقاز و دریای خزر و تمام امتداد آمودریا تا سرچشمه آن رودخانه و از جنوب به خلیج‌فارس و دریای عمان محدود می‌شود و به این ترتیب بین دره‌های حاصلخیز فرات و دجله از یک طرف و از سوی دیگر رودخانه سند، فلات مرتفعی به شکل مثلث وجود دارد که از اطراف توسط کوه‌ها و ارتفاعات بزرگ محاصره شده‌است. پهنه فلات ایران، زمینه‌ساز مخاطرات زمین ساختی زیادی از جمله زلزله است و در ایران سالانه بیش از۱۰۷۳۶زمین لرزه ثبت می‌شود. در تیر ۱۴۰۱ شهر خوست افغانستان با زمین لرزه‎‌ای به بزرگای ۹/۵  لرزید و بیش از ۱۵۰۰ تلفات برجای گذاشت و در تاریخ ۱۶ بهمن ماه ۱۴۰۱ زمین‌لرزه‌ای به بزرگای ۷.۸ به مرکزیت ترکیه، بخش‌های زیادی از منطقه غرب آسیا و شرق مدیترانه را به لرزه درآورد. با توجه به شرایط ژئوتکتونیکی فلات ایران و جمعیت بالا و نسبتا متراکم کشورهای واقع در این فلات، لزوم همبستگی و برنامه‌ریزی منسجم مبتنی بر یکپارچگی فضایی میان ایران و کشورهای همسایه حس می‌شود. کشورهای همسایه ایران، به لحاظ تشابه زبانی و فرهنگی می‌توانند در زمان وقوع بحران‌های طبیعی به یاری یکدیگر بشتابند. تنوع قومیتی در فلات ایران و وجود دین یکسان می‌تواند زمینه‌ساز تحقق یک ساختار مناسب امداد و نجات در سطح منطقه را فراهم آورد . با نگاهی گذرا به زمین‌لرزه‌های یک‌سال گذشته در این محدوده از افعانستان تا زلزله اخیر ترکیه می‌توان به لزوم هرچه بیشتر یک سازمان همگانی منطقه‌ای برای توسعه زیرساخت‌های منطقه در جهت امدادرسانی، آگاهی‌رسانی و اشتراک آموخته‌های حوادث مختلف پرداخت.

وقوع حوادث و بلایای طبیعی کشورهای حادثه‌خیز فلات ایران، مردمان زیادی را نیازمند کمک‌های فوری و ضروری، برای زنده ماندن و تداوم حیات می‌کند؛ حوادثی که گاهی ظرف چند ثانیه به وقوع می‌پیوندد و ممکن است میلیون‌ها نفر را آواره و هزارن نفر قربانی شوند. واضح است در چنین شرایطی، هیچ کشور و نهادی به تنهایی قادر به کمک‌رسانی کافی و سریع در حداقل بازه زمانی نیست. وقوع بحران‌‎های طبیعی و عدم برنامه‌ریزی مناسب برای مقابله با خسارت‌ها و پیام‌دهی ناشی از آن، می‌تواند منجر به از دست رفتن منابع و دستاوردهایی شود که تحقق آنها سالیان زیادی طول می‌کشد. اگرچه سیاست‌گذاری اثربخش، فراهم آوردن امکانات و منابع الزام، صورت‌بندی پیش‌بینی‌های مناسب، تهیه سناریوهای مناسب و عملیاتی‌سازی اقدامات برنامه‌ریزی شده در مراحل، پیش، حین و پس از وقوع بحران، در زمرۀ وظایف اصلی دولت‌ها و حکومت‌هاست، اما شیوۀ انجام این وظایف در کشورهای گوناگون متفاوت است. بر این اساس می‌توان به یک همبستگی بین‌المللی در پهنه حادثه خیز فلات ایران برای مواجه با حوادث بزرگ و مرگبار رسید که کشورهای همسایه بتوانند در زمان وقوع بحران‌ها با توجه به ساختارهای مشابه فرهنگی و مذهبی، به سهولت به امدادرسانی و حمایت‌های اجتماعی یکدیگر بپردازند. لزوم تشکیل ساختار آمایشی مبتنی بر مخاطرات طبیعی در پهنه فلات ایران می‌تواند به بهبود امدادرسانی و بازیابی پس از سانحه در کشورهای این حوزه منجر شود.