قوانین و مقررات شهر بر دگرگونی باغ‌ های پایتخت

مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهرداری تهران

به گزارش شهرداران  روابط عمومی مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، نشست «از برج ‌باغ تا خانه ‌باغ: اثر قوانین و مقررات شهر بر دگرگونی باغ‌ های پایتخت» با هدف ارزیابی اثر تغییر مصوبه برج – باغ به خانه باغ بر حفظ و گسترش باغات شهر تهران در دوره زمانی ۱۴۰۰-۱۳۹۰ با حضور مرتضی عاقل منش، مشاور سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران، محمدآزاد و حسن باروق، پژوهشگر شهری، سید صادق کاشانی، پژوهشگر حقوق شهری، رضا خیرالدین، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت و امیر شفیعی، مدیر شهرسازی و معماری مرکز مطالعات شهر تهران برگزار شد.

در ابتدای جلسه امیر شفیعی، مدیر مطالعات شهرسازی و معماری مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، بر اهمیت موضوع باغات تاکید کرد و گفت: این موضوع در دو وجه حقوق عمومی و حقوق خصوصی مورد توجه است؛ چرا که از جنبه حقوق عمومی باغات زیرساخت سبز شهری محسوب می‌شوند و ویژگی‌های اکولوژیک باغات و سعی در حفظ و گسترش آنها برای جوامع شهری مهم است.

وی جنبه حقوق خصوصی موضوع را مرتبط با مالکان خواند و افزود: در کنار حفظ و گسترش باغات و فضاهای سبز شهری، مالکان نیز باید بتوانند در باغات خود در چارچوب سیاست‌های قانونی موجود اقدام به فعالیت کنند و لذا به دلیل تعارض منافع بخش عمومی (در جهت حفظ باغات شهری) و منافع بخش خصوصی (برای تغییر و تبدیل آنها در جهت استفاده از ارزش افزوده حاصل) موضوع باغات همواره مورد توجه و مناقشه کنشگران حوزه توسعه شهری بوده است.

شفیعی مساله ساخت ‌و ساز را یکی از دغدغه‌های دولت و مدیریت شهری برشمرد و عنوان کرد: با توجه به شرایط حاکم بر شهرها، افزایش نرخ ساخت‌وساز و تسهیل و تسریع فرایندهای مرتبط با آن همواره مورد توجه سیاست گذاران حوزه شهری قرار داشته و لذا باغات بیش از پیش در معرض خطر قرار گرفته‌اند و همین موضوع سبب شده است تا دستورالعمل‌ها و مصوباتی در راستای تعدیل منافع حوزه عمومی و بخش خصوصی و تلاش در جهت اتخاذ رویکرد بهینه برای ایجاد مصالحه میان آنها در مراجع بالادستی وضع شده است.

وی افزود: رویکردهای اتخاذ شده توسط مراجع بالادستی باید ضمن توجه به منافع عمومی، شهرسازانه باشد و شورای اسلامی شهر تهران باید بر هزینه‌کرد پایدار و همچنین نبود شفافیت در هزینه‌کردها بخصوص در حوزه حفظ و نگهداری باغات نظارت داشته باشد تا با روند باطل مواجه نشویم.

مدیر شهرسازی و معماری مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران خاطرنشان کرد: با توجه به اهمیت موضوع، مرکز مطالعات، طرح پژوهشی با هدف ارزیابی و قیاس اثرات و پیامدهای مصوبات و قوانین و مقررات وضع شده در حفظ و گسترش باغات شهر تهران و ارائه پیشنهادات اصلاحی در مواجهه با تغییر و تبدیل باغات شهر تهران را در دستور کار خود قرار داد که این نشست به طرح عمومی نتایج حاصل از آن پژوهش اختصاص دارد.

در ادامه این نشست تخصصی، محمدآزاد و حسن باروق، مجری پروژه مطالعاتی مذکور و پژوهشگر شهری اهداف پروژه را تشریح کرد و گفت: اثر تغییر مصوبه برج باغ به خانه ‌باغ بر حفظ و گسترش باغات شهر تهران از اهداف کلان پروژه مذکور بود.

این پژوهشگر شهری به ارائه راهکارهای اصلاحی مرتبط با مصوبه خانه ‌باغ پرداخت و گفت: وضع ضوابط تفصیلی مکمل مصوبات مرتبط با برج‌ باغ، توجه به تمایز گونه‌های مختلف باغات شهر تهران و توجه هم‌زمان به منافع عمومی و خصوصی در تجویزهای تقنینی و مطالعاتی از جمله این موارد است. حال اگر بخواهیم عمل‌گرایانه رفتار کنیم باید روی طیف برج‌باغ تا خانه‌باغ حرکت کنیم.

سید صادق کاشانی، حقوقدان نیز با بیان اینکه بخشی از باغات از بین رفته است، گفت: متاسفانه برخی از قوانین گذشته ضرباتی به فضای سبز شهری و محیط‌زیست تهران وارد کرده است.

وی باغات شهری و میراث فرهنگی در شهرها را دارای وجوه مشابه و یکسان دانست و افزود: همانطور که میراث فرهنگی در شهرها باید حفظ شود و نهادهای متعددی بر این روند نظارت می‌کنند، برخی باغات نیز با توجه به ماهیت، مقیاس و عملکرد خود می‌توانند میراث فرهنگی تلقی شوند و باید با دقت بیشتری به حفظ و نگهداری آنها مبادرت ورزید.

مرتضی عاقل‌منش، مشاور سازمان‌ بوستان‌های شهر تهران با بیان اینکه شناسایی باغات و تهیه شناسنامه بر عهده شهرداری تهران است، گفت: آنچه امروز به عنوان باغ شناخته شده است، باغاتی است که دارای شناسنامه بوده، با این حال اما شناسایی اراضی مشجری که رای باغ را اخذ نکرده‌اند، چالش‌ها و موانعی را پیش‌روی شهرداری تهران گذاشته است.

مشاور سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران همچنین به چالش‌های مرتبط با شناسایی باغات و تهیه شناسنامه آنها اشاره کرد و گفت اگر مالکان به هر دلیلی اجازه ورود به ملک را به کارشناسان شهرداری ندهند امکان شناسایی باغات وجود ندارد. همچنین در بحث تملک باغات نیز با توجه به وجود تورم و تحمیل هزینه‌های هنگفت به شهرداری برای خرید و تملک باغات چنانچه مالک تمایلی به معامله نداشته باشند، امکان تملک باغ و جلوگیری از تخریب آن وجود ندارد.

در ادامه نشست رضا خیرالدین، عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت با بیان اینکه شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری امری مداخله‌گرا است، گفت: فضای سبز در شهرسازی یکی از کاربر‌های عمومی و مورد نیاز برای مردم است و باید از آن صیانت شود از همین رو باید برای جلوگیری از از بین رفتن باغات نیازمند ساماندهی و قانونگذاری قاطع هستیم.