سایه بحران فرونشست زمین بر سر دشت‌های زنجان

به گزارش ایرنا، پدیده فرونشست سطح زمین ناشی از عوامل طبیعی و فعالیت‌های انسانی در نقاط مختلف دنیا است و در کشور ایران نیز طی سال‌های اخیر به علت برداشت بی‌رویه آب‌های زیر زمینی، خشکسالی و عوامل دیگر پدیدار شده و موجب آسیب‌های جدی به زمین‌های کشاورزی، ساختمان‌های مسکونی و جاده‌ها و بروز خسارت‌های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی شده است.

آمارهایی که از سوی کشورهای مختلف در دوره های ۲۰ تا ۵۰ ساله ارائه شده نشان می دهد کشورهای مختلف با این پدیده دست به گریبان هستند و این موضوع تنها مختص ایران نیست.

پدیده فرونشست زمین (land subsidance) دلایلی دارد که بخشی از آن ناشی از عوامل طبیعی است و به فرآیندهایی همچون ذوب شدن یخزارها و ریزش سازه های زمینی مربوط می شود و بخشی دیگر به فعالیت های انسانی، از قبیل معدن کاری و بهره برداری از منابع آب زیرزمینی باز می گردد؛ انتظار می رود فرونشست زمین ناشی از فعالیت های انسانی کنترل شود.

چالش فرونشست را نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت زیرا هر سانتی‌متر که زمین فرونشست داشته باشد ممکن است هزاران سال نتوان برای آن برنامه‌ای عملیاتی انجام داد تا از این وضعیت زمین را نجات داد اما با اقدامات پیشگیرانه و جلوگیری از برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی می‌توان تا حدودی مانع افزایش این چالش بزرگ شد.

طی سال‌های اخیر، استان زنجان با بحران کاهش نزولات آسمانی و برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی مواجه شده است. این بحران، دشت‌های حاصلخیز این استان را در آستانه بحران جدی قرار داده است و اکنون خطر فرونشست زمین، یکی از بزرگترین تهدیدات پیش روی دشت های این استان به شمار می‌رود.

روند رو به رشد فرونشست زمین در استان زنجان

عضو هیات علمی گروه زمین شناسی دانشگاه زنجان به روند افزایشی پدیده فرونشست زمین در استان اشاره کرد و گفت: موضوع فرونشست در استان به ویژه در بخش شرقی جدی است هر چند که در قسمت های جنوبی نیز به دلیل آهکی بودن زمین ها کمتر است و اگر هم باشد فرو نشست های طبیعی ناشی از انحلال زمین های آهکی است که به نوبه خود در این نوع زمین ها باید برنامه ریزی لازم برای جلوگیری از آن انجام گیرد. مصادیق عینی آن را می توان در سرمایه گذاران داخلی یا خارجی جستجو کرد که در صورت ورود صنعت خاصی به کشور باید آن را با الگوهای اقلیمی کشورمان انطباق داد و دقت لازم را در این زمینه داشت.

نصرالله عباسی افزود: در صورت کنترل نکردن فرونشست زمین در استان به جایی خواهیم رسید که آبخوان های مرده خواهیم داشت و در نتیجه آن سیلاب های مخربی را شاهد خواهیم بود بر این اساس باید حداکثر استفاده از موقعیت های پر بارش باید انجام شود.

وی با بیان اینکه در خصوص فرونشست زمین ها در سطح استان زنجان گزارشهای اندک و پراکنده در دسترس است، گفت: به طور کلی بر اساس بررسی کلی می توان این ادعا مطرح کرد که فرونشست زمین در استان به واسطه ادامه خشکسالی و برداشت آب از منایع زیر زمینی تشدید شده است.

عباسی گفت: مطالعه انجام گرفته که برای دشت زنجان در بازه زمانی ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ میلادی در مدت هفت سال، میزان فرونشست حدود چهار سانتی متر در سال را نشان می دهد یا در دشت قزوین در همین مدت یاد شده میزان نشست بین سه تا سه و نیم سانتی‌متر بوده است، ‌این در حالی است که میزان فرونشست در دشت ابهر- خرمدره چهار و نیم سانتی‌متر اعلام شده است که البته روند افزایشی را نشان می دهد.

وی خاطرنشان کرد: این مسائل بیانگر آن است که با مطالعات دقیق و پایش می توان میزان دقیق نرخ این پدیده را مشخص کرد و در مدیریت اراضی مانند میزان بهره برداری از آب های زیرزمینی مورد استفاده و برنامه ریزی قرار داد.